Zawód pilota samolotu pasażerskiego to marzenie wielu osób. Połączenie prestiżu, odpowiedzialności i możliwości podróżowania sprawia, że jest to jedna z najbardziej cenionych profesji na świecie. Jak jednak wejść na tę ścieżkę kariery i co należy zrobić, aby zostać pilotem linii lotniczych? W tym artykule przedstawiamy kluczowe wymagania i informacje, które mogą okazać się przydatne w przyszłości.
1. Wymagania podstawowe i predyspozycje osobiste
Pierwszym krokiem w karierze pilota jest zrozumienie, jakie wymagania należy spełnić. Nie każdy może zostać pilotem – zawód ten wymaga zarówno określonych zdolności fizycznych, jak i cech psychicznych.
Wymagania medyczne
Aby rozpocząć szkolenie na pilota, konieczne jest uzyskanie orzeczenia lekarskiego klasy 1 wydawanego przez uprawnionych lekarzy lotniczych. Badania obejmują m.in.:
- sprawdzenie wzroku (TAK – pilot może mieć wadę wzroku!),
- badania słuchu,
- testy koordynacji ruchowej,
- ocenę stanu zdrowia psychicznego.
Cechy psychiczne i osobowościowe
Pilot musi być osobą opanowaną, logicznie myślącą, zdolną do pracy pod presją oraz odporną na stres. Kluczowe są również umiejętność współpracy w zespole i szybkie podejmowanie decyzji. Szczególnie ważne w pracy pilota jest także szybkie przyswajanie wiedzy i procedur, ponadprzeciętna orientacja przestrzenna oraz elastyczność w działaniu, gdyż warunki operacyjne mogą zmieniać się w dość szybkim tempie.
2. Edukacja i wybór ścieżki szkoleniowej
Proces szkolenia na pilota zawodowego jest złożony i wymaga przejścia kilku etapów. Wszystko rozpoczyna się od wyboru odpowiedniej ścieżki edukacyjnej.
Licencje lotnicze – podstawowe kategorie
W Polsce i w całej Europie wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje licencji pilota:
- PPL (Private Pilot Licence) – licencja turystyczna umożliwiająca latanie rekreacyjne – możesz latać samemu lub niezarobkowo przewozić inne osoby – znajomych czy rodzinę. Przy braku dodatkowych wpisów licencja ta zezwala na lot samolotem jednosilnikowym (uprawnienie SEP(L)) w dzień i przy stałym utrzymaniu widoczności ziemi.
- CPL (Commercial Pilot Licence) – licencja zawodowa uprawniająca do zarobkowego oferowania przewozów lotniczych. Większość pierwszych oficerów lub pilotów zawodowych latających na mniejszych samolotach posiada tę właśnie licencję.
- ATPL (Airline Transport Pilot Licence) – najwyższy stopień licencji, niezbędny, aby zostać kapitanem samolotu pasażerskiego. W praktyce najtrudniejszym etapem w uzyskaniu tej licencji są wymagające egzaminy teoretyczne (napiszę o tym więcej w kolejnych wpisach), które zdaje się już na etapie zdobywania lotniczego doświadczenia na małych samolotach. Samo zdobycie licencji to kwestia odpowiedniej liczby godzin lotu (którą możemy zdobyć np. jako pierwszy oficer).
Wpisy i uprawnienia – czyli co oprócz samej licencji
Oprócz samej licencji i jej rodzaju, w toku edukacji lotniczej należy zdobyć także niezbędne wpisy i uprawnienia, aby spełniać wymogi przyszłego pracodawcy. Wyróżniamy następujące wpisy oraz uprawnienia:
- SEP(L) (Single Engine Piston (Land) – wpis do licencji PPL(A) lub CPL(A), który automatycznie zdobywamy wraz z pierwszą samolotową licencją. Wykonując szkolenie na samolocie jednosilnikowym, zdobywamy uprawnienie do pilotowania takich samolotów w przyszłości.
- VFR NOC – dodatkowe uprawnienie wpisywane do licencji PPL(A). Dzięki szkoleniu oraz wpisowi do licencji pilot może wykonywać loty w nocy według przepisów VFR (Visual Flight Rules), a więc w oparciu o widoczność ziemi i nawigację przy użyciu zewnętrznych punktów odniesienia.
- IR (Instrument Rating) – uprawnienie, które jest wpisywane do licencji PPL(A) lub CPL(A). Wpis ten uprawnia pilota do wykonywania lotów według przyrządów w warunkach ograniczonej widoczności, kiedy nawigacja odbywa się, bazując na użyciu odpowiednich przyrządów (bez konieczności stałego kontaktu wzrokowego z ziemią).
- MEP(L) (Multi Engine Piston (Land) – uprawnienie MEP(L) pozwala na pilotowanie samolotów wielosilnikowych tłokowych i jest wpisywane do licencji PPL(A) lub CPL(A). Można więc latać takim samolotem już jako niezawodowy – z licencją turystyczną.
- MCC (Multi Crew Cooperation) – celem uprawnienia MCC jest przeszkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej. Jest to przygotowanie do lotów np. samolotem pasażerskim, gdzie oprócz kapitana i pierwszego oficera, dzielimy się również na pilota lecącego (odpowiedzialność za lot manualny lub kontrolę autopilota, nawigację, prędkość itp.) oraz na pilota monitorującego (odpowiadam wtedy za komunikację radiową, czytanie checklist oraz aktywnie monitoruje przebieg lotu). Każdy ma wtedy swoje obszary, za które jest odpowiedzialny w danej fazie lotu.
Szkoły lotnicze i uczelnie w Polsce
W Polsce kandydaci mogą wybierać między kilkoma opcjami edukacyjnymi:
- Politechnika Rzeszowska
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie
- Szkoły prywatne – certyfikowane ośrodki szkoleniowe oferujące szkolenia w trybie modułowym lub zintegrowanym.
Tryb szkolenia – modularny czy zintegrowany?
- Tryb modułowy pozwala na zdobywanie kwalifikacji etapami, co jest bardziej elastyczne, ale trwa dłużej.
- Tryb zintegrowany to intensywny kurs prowadzony w jednym ośrodku, który umożliwia szybsze uzyskanie licencji zawodowej.
3. Proces zdobywania licencji zawodowej
Licencja ATPL jest najwyższym stopniem w lotnictwie cywilnym. Aby ją uzyskać, należy spełnić szereg wymagań oraz nabyć niezbędne doświadczenie – mieć odpowiedni nalot.
Wymagania wstępne
- Minimalny wiek: 21 lat.
- Ważne orzeczenie lekarskie klasy 1.
- Licencja CPL z uprawnieniami IR (Instrument Rating) i MER (Multi-Engine Rating).
- Nalot minimum 1500 godzin (w tym nalocie rozróżniamy także jego rodzaj – wymagany jest nalot dowódczy (PIC) lub nalot dowódczy pod nadzorem (PICUS) – zdobywany np. jako drugi pilot). W praktyce latając jako pierwszy oficer przez co najmniej 2-3 lata spokojnie można spełnić te wymagania.
4. Perspektywy zawodowe i dalszy rozwój
Po uzyskaniu licencji zawodowej wraz z niezbędnymi wpisami możliwe jest rozpoczęcie pracy jako drugi pilot (pierwszy oficer) w liniach lotniczych. Jednak zdobycie tej pozycji wymaga spełnienia dodatkowych kryteriów – przejście rekrutacji.
Praca w liniach lotniczych
Wielu przewoźników – zarówno polskich, jak i zagranicznych organizuje własne programy szkoleniowe dla przyszłych pilotów. Kandydaci muszą przejść testy psychologiczne, lot sprawdzający na symulatorze oraz rozmowę kwalifikacyjną. Po otrzymaniu oferty pracy rozpoczynają kilkumiesięczne szkolenie, początkowo „w ławce”, gdzie zdobywają niezbędną wiedzę teoretyczną, a następnie na symulatorze. Po części szkoleniowej kadet (pierwszy oficer z małym doświadczeniem) zasiada za sterami samolotu, aby wykonać loty szkolne (kręgi) na pustym samolocie, a następnie bierze udział w szkoleniu „na linii”, kiedy pod okiem specjalnie wyszkolonego kapitana realizuje codzienne zadania i obowiązki pilota liniowego. Po zakończonym treningu pilot jest gotowy, aby zostać pełnoprawnym pierwszym oficerem.
Doskonalenie umiejętności
Zawód pilota wymaga ciągłego rozwoju. Piloci zawodowi muszą regularnie odnawiać posiadane uprawnienia (np. na typ samolotu czy loty wg wskazań przyrządów) i przechodzić szkolenia okresowe – najczęściej co pół roku, kiedy to podczas specjalnych sesji na symulatorze, piloci ćwiczą sytuacje niestandardowe i doskonalą procedury oraz zachowania w sytuacjach awaryjnych – tak, aby być w pełni przygotowanym na najbardziej wymagające okoliczności w codziennych operacjach liniowych. Inną okazją do nabycia nowych umiejętności oraz ich doskonalenia jest szkolenie na typ samolotu (np. pilot zmieniający pracodawcę z tego, która lata Boeingami na firmę, która używa Airbusów, musi przejść pełne szkolenie na nowy samolot, które zazwyczaj trwa kilka miesięcy).
Awans na kapitana
Aby zostać kapitanem (dowódcą statku powietrznego), konieczne jest:
- zdobycie odpowiedniego nalotu (zwykle w okolicach 2000-3000 godzin),
- przejście wewnętrznej rekrutacji kapitańskiej i procesu szkolenia na kapitana (symulator oraz loty liniowe wraz z instruktorem).
Zostanie pilotem samolotu liniowego to długa i wymagająca droga, ale nagrody w postaci satysfakcji z pracy, prestiżu i atrakcyjnych zarobków rekompensują podjęty trud. Ważne jest świadome planowanie swojej kariery, wybór odpowiedniej ścieżki edukacyjnej i nieustanny rozwój zawodowy. Twoja przygoda z lotnictwem może rozpocząć się już dziś – wystarczy zrobić pierwszy krok!