Droga do zostania pilotem liniowym wymaga nie tylko zaangażowania i intensywnej nauki, ale także spełnienia określonych wymagań zdrowotnych. W tym artykule przedstawimy szczegółowe informacje na temat obowiązujących wymagań medycznych, które musisz spełnić, aby myśleć o licencji pilota zawodowego, a co za tym idzie – pracy pilota.
1. Znaczenie badań lotniczo-lekarskich
W lotnictwie cywilnym zdrowie pilota jest kluczowe dla bezpieczeństwa wszystkich pasażerów oraz załogi. Z tego powodu każda osoba ubiegająca się o licencję pilota zawodowego musi przejść badania medyczne klasy 1. Badania te obejmują szeroki zakres testów i ocen przeprowadzanych przez certyfikowanych lekarzy orzeczników medycyny lotniczej. Ich celem jest określenie zdolności kandydata do wykonywania zadań pilota w zmiennych i wymagających warunkach.
W Polsce badania lotniczo-lekarskie można wykonać w certyfikowanych centrach medycyny lotniczej lub u lekarzy posiadających stosowne uprawnienia. Ważność orzeczenia zależy od wieku pilota i specyfiki wykonywanych lotów, co szczegółowo opisuje poniżej.
2. Zakres badań klasy 1
Badania medyczne klasy 1, wymagane dla pilotów liniowych, obejmują następujące elementy:
- Badanie okulistyczne – sprawdzenie ostrości widzenia, percepcji kolorów, pola widzenia oraz zdolności adaptacji do zmiennych warunków oświetlenia. Zgodnie z PART MED, a więc oficjalnym dokumentem dotyczącym wytycznych zdrowia pilotów, publikowanym przez Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego (ang. EASA), pilot ubiegający się o wydanie klasy I może mieć od +5 do -6 dioptrii i dalej być zdolnym w zakresie uzyskania badań klasy I. Podobnie rzecz ma się, jeśli chodzi o astygmatyzm, z którym również – w określonych limitach – można otrzymać pozytywne orzeczenie.
- Badanie laryngologiczne – ocena słuchu oraz zdolności do wykrywania dźwięków w różnych zakresach częstotliwości.
- Badanie kardiologiczne – EKG w spoczynku i podczas wysiłku, ocena rytmu serca oraz funkcji układu krążenia.
- Badanie neurologiczne – ocena refleksów, koordynacji ruchowej oraz sprawności układu nerwowego.
- Badanie psychologiczne – testy oceniające zdolność do podejmowania decyzji pod presją, odporność na stres oraz zdolność koncentracji. Badanie psychologiczne jest obowiązkowe w przypadku pierwszego badania (wstępnego) do uzyskania I klasy zdrowia.
- Ogólna ocena zdrowia – badania laboratoryjne (morfologia krwi, badanie moczu), ocena funkcji układu oddechowego, a także wywiad medyczny dotyczący przebytych chorób i stylu życia.
Badania te mają na celu zapewnienie, że pilot jest w stanie bezpiecznie wykonywać swoje obowiązki, zarówno w warunkach standardowych, jak i podczas sytuacji awaryjnych.
3. Podział badań medycznych
Badania lotniczo-lekarskie możemy podzielić na trzy główne rodzaje:
- Wstępne – przeprowadzane dla osób rozpoczynających szkolenie lotnicze lub ubiegających się o pierwsze orzeczenie medyczne. Zazwyczaj obejmują pełny zakres badań, w tym szczegółowe testy wzroku, słuchu i funkcji układu krążenia.
- Okresowe – wymagane dla osób, które przedłużają ważność swojego orzeczenia. Ich zakres jest zazwyczaj ograniczony do kluczowych badań, ale może być rozszerzony w przypadku zmian zdrowotnych.
- Okolicznościowe – wykonywane w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak poważny wypadek, operacja czy choroba, która mogła wpłynąć na zdolność pilota do latania. Badania te są dostosowywane do konkretnej sytuacji zdrowotnej.
4. Okres ważności orzeczenia medycznego
Wymagania dotyczące ważności orzeczeń medycznych klasy 1 różnią się w zależności od wieku pilota:
- Do 40. roku życia orzeczenie jest ważne przez 12 miesięcy.
- Pomiędzy 40, a 60. rokiem życia orzeczenie jest ważne przez 6 miesięcy, jeśli pilot wykonuje przewozy zarobkowe w załodze jednoosobowej. Jeśli latasz samodzielnie, będziesz musiał odnawiać badanie co pół roku. Jeśli jednak latasz jako pilot w załodze wieloosobowej (czyli np. jako pilot w liniach lotniczych) to twoje badanie zachowuje ważność tak jak wcześniej – przez cały rok.
- Po ukończeniu 60. roku życia ważność orzeczenia wynosi 6 miesięcy bez względu na to, czy wykonujesz loty samodzielnie, czy w załodze wieloosobowej.
Piloci są zobowiązani do odnawiania orzeczeń w wyznaczonych terminach, aby zapewnić ciągłą zdolność do pracy.
5. Inne klasy orzeczeń medycznych
Oprócz badań klasy 1 potrzebnej do latania zarobkowego (zawodowego), istnieją również inne klasy orzeczeń medycznych, dostosowane do wymagań różnych licencji lotniczych:
- Klasa 2 – przeznaczona dla pilotów turystycznych (PPL, SPL, BPL). Badania tej klasy są mniej wymagające niż klasy 1 i obejmują podstawowe testy wzroku, słuchu oraz ogólny stan zdrowia. Orzeczenie klasy 2 jest ważne przez 60 miesięcy (do 40. roku życia), 24 miesiące (między 40, a 50 rokiem życia) lub 12 miesięcy (po 50. roku życia).
- Klasa 3 – dotyczy kontrolerów ruchu lotniczego. Badania tej klasy obejmują szczegółową ocenę zdolności psychomotorycznych oraz ogólną sprawność zdrowotną, z uwzględnieniem wymagań specyficznych dla tej funkcji.
6. Procedury przedłużania i wznawiania orzeczeń
Piloci mogą przedłużać ważność orzeczeń medycznych w okresie do 45 dni przed ich wygaśnięciem, aby utrzymać tę samą datę wygaśnięcia orzeczenia. Badania okresowe, jak wspomniałem wyżej, są szybsze i mniej szczegółowe niż badania wstępne i obejmuje mniejszy zakres testów.
W przypadku, gdy ważność orzeczenia wygasła:
- Do 2 lat – możliwe jest przeprowadzenie zwykłych badań okresowych w trybie wznowienia.
- Ponad 2 lata – konieczne jest przeprowadzenie badań wstępnych.
Piloci, którzy przeszli poważne operacje, choroby czy urazy, mogą być zobowiązani do wykonania badań okolicznościowych w celu potwierdzenia zdolności do pracy.
Wymagania medyczne dla pilotów liniowych są regulowane przez:
- Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1178/2011 – ustanawiające wymagania techniczne i procedury administracyjne dla załóg w lotnictwie cywilnym. Dla zainteresowanych polecam zapoznanie się z dokumentami na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego (https://www.ulc.gov.pl/pl/prawo)
- Przepisy Krajowe – szczegółowe regulacje dotyczące orzeczeń medycznych i procedur ich odnawiania.
- Przywołany wyżej dokument PART MED dostępny na oficjalnej stronie EASA (https://www.easa.europa.eu/en)
Zapewnienie zgodności z tymi przepisami jest niezbędne dla uzyskania i utrzymania licencji pilota zawodowego w Polsce.